Na de release van mijn boek ‘De kaviaarformule’ heb ik even de tijd genomen om me te beraden over waar ik me op kan richten om een betere belegger te worden. Per toeval stuitte ik online op een quote van Adam Smith:
“Eighty percent of the market is psychology. Investors whose actions are dominated by their emotions are most likely to get into trouble."
Het bruggetje naar ‘behavioral finance’ was hiermee snel gemaakt en ik besloot mij er op te gaan toespitsen. Behavioral finance neemt het psychologische aspect dat gepaard gaat met financiële beslissingen onder de loep. Ik heb intussen een stapeltje boeken over het boeiende onderwerp verslonden en stuitte tijdens het lezen op een wagonlading denkfouten die ik maak of beleggers om me heen zie maken. Het waren er zo veel dat ik het idee kreeg om er enkele artikelen over te schrijven.
Het goede nieuws is dat behavioral finance weinig verdere studie vereist. Als je er eenmaal over gelezen hebt kun je je eigen denkfouten meteen in kaart brengen en er iets aan proberen te doen. Dat laatste is meteen het slechte nieuws want het daadwerkelijk corrigeren van bepaalde gewoonten is moeilijker dan het lijkt. Een pionier op het gebied van behavioral finance, Daniel Kahneman, gaf aan dat hij na 40 jaar onderzoek nog altijd dezelfde denkfouten maakt. Bepaalde gewoonten zitten blijkbaar in ons brein verankerd en zijn moeilijk te doorbreken. Echter, we moeten het proberen en bovendien is bewustwording de eerste stap naar verandering. Ik probeer in de artikelen veelvoorkomende fouten met behulp van voorbeelden in kaart te brengen, uit te zoeken waar ze vandaan komen en of we er ook iets aan kunnen doen om ze in de toekomst te voorkomen. Misschien herken je bepaalde denkfouten en kunnen de artikelen als opstapje dienen om ze aan te pakken. Ik trap af met een denkfout die de sunk cost fallacy wordt genoemd.
Vroegere investeringen zijn niet van tel – sunk cost fallacy
Toen ik een jaar of 18 was had ik een kaartje bemachtigd voor een concert van de legendarische rockband Metallica. De charismatische frontman James Hetfield was en is wat mij betreft de beste combinatie zanger/slaggitarist die het genre ooit gekend heeft. (Het gerucht gaat dat een bionische pols de verklaring is voor zijn chirurgische precisie op de elektrische gitaar.) Ik wilde dolgraag het muzikale geweld in levende lijve meemaken. Het kaartje kostte me destijds een rib uit m’n lijf maar ik was ervan overtuigd dat het elke eurocent waard zou zijn. Helaas bleek het tegendeel waar. Het lag niet aan de band, maar aan de omstandigheden. Ik had een kaartje gekocht dat me toegang verschafte aan het middelste deel van de zaal en die keuze bleek een slecht idee. Vraag me niet waarom maar de metalliefhebbers die ik al tegenkwam zijn een stuk groter en breder dan de doorsnee Vlaming. Dat was ook nu het geval en dat speelde in mijn nadeel aangezien ikzelf nooit verder ben geraakt dan een hoogte van 173cm. Ruim twee uur heb ik naar de bezwete onderrug staan kijken van de enthousiaste rocker met ontbloot bovenlijf die voor me stond. Ik kreeg van mijn omstaanders helaas geen enkele kans om daar iets aan te veranderen. Het geluid in de zaal was dramatisch, het bier lauw en in het beste geval kreeg ik eens per half uur een glimp te zien van de bassist van de groep wanneer de rockliefhebber voor me besloot zijn beker op de grond te zetten om een sigaret op te steken. Ik had geen enkele plausibele reden om te blijven staan maar door de omstandigheden zat er op dat moment weinig anders op. Toen ik na een half uur, na de zoveelste ongeplande groepsknuffel, een opening in de mensenmassa bespeurde dacht ik er aan de kans te grijpen om mezelf uit deze benarde situatie te bevrijden. Maar ik bevroor bij de gedachte aan wat het ticket me had gekost met als gevolg dat ik besloot te blijven staan. Uiteindelijk hield ik aan het concert in plaats van een onvergetelijke ervaring een hardnekkige vorm van claustrofobie over die me vandaag de dag nog steeds regelmatig parten speelt.
Mijn besluit om destijds het concert niet te verlaten was compleet irrationeel. Het geld van het concertticket kon ik niet meer terugvorderen maar ondanks dat ik wist dat beterschap niet zou volgen, koos ik er toch voor om mezelf nog anderhalf uur te pijnigen. Door niet te ontsnappen maakte ik mezelf wijs dat het ticket geen weggegooid geld was. Onzin, het geld was ik kwijt maar ik had me anderhalf uur ellende kunnen besparen door naar huis te gaan. Ik wist dat de verdere ervaring teleurstellend zou zijn, de gemaakte kosten waren de reden geworden dat ik doorzette.
Iets beslissen om verkeerde redenen
Pas jaren later leerde ik dat ik ten prooi was gevallen aan de zogenaamde sunk cost fallacy. Dat is een denkfout waarbij je, ongeacht of het de juiste beslissing is, iets doorzet, enkel en alleen omdat je er veel geld, tijd of moeite in hebt gestoken. Die denkwijze is verkeerd. Rationeel gezien is louter het mogelijke resultaat van tel. De hoeveelheid tijd, geld of moeite dat eraan voorafging zou geen onderdeel mogen uitmaken van je beslissingsproces. Maar ons brein houdt ons voor de gek door je te laten geloven dat iets waardevoller is omdat je er veel in hebt geïnvesteerd.
De meesten onder ons vallen zo nu en dan ten prooi aan de sunk cost fallacy. Als we uit eten gaan bestellen we na het voor- en hoofgerecht toch nog die dame blanche terwijl een kwartier later je maag duidelijk aangeeft dat het genoeg is geweest. Wanneer je het dessert geserveerd krijgt werk je de lekkernij toch binnen omdat terugsturen geen optie is. In je klerenkast hangt een hemd dat zo goed als nieuw is maar sinds de aanschaf ongedragen. Ondanks dat je weet dat daar geen verandering in zal komen laat je het in de kast hangen. Zonde om weg te doen! Je bent talloze keren bedrogen door je partner maar je ziet het nog één keer door de vingers, dan zijn alle eerdere pogingen om je relatie te redden toch niet voor niets geweest. Het zijn allemaal voorbeelden van de sunk cost fallacy.
bron: https://dev.to/
Dezelfde vraag anders gesteld
Dat de denkfout moeilijk blijkt te vermijden, werd duidelijk in een onderzoek. In een experiment tonen H.R. Arkes en C. Blumer van de universiteit van Ohio aan hoe gevoelig we zijn aan de sunk cost fallacy. Twee scenario’s met identieke eindresultaten werden aan een groep mensen voorgeschoteld. Enkel de framing van de vragen verschilde. Het ging als volgt.
Scenario A. Je bent de CEO van een vliegtuigmaatschappij en je hebt $10 miljoen van het bedrijfsbudget geïnvesteerd in een onderzoeksproject. Het doel van het project is om een vliegtuig te ontwikkelen dat niet detecteerbaar is door een klassieke radar. Met andere woorden, een stealth-vliegtuig. Wanneer het project voor 90% afgerond is, wordt duidelijk dat een concurrerende maatschappij een soortgelijk vliegtuig heeft ontwikkeld. Het vliegtuig is vele malen sneller en tot overmaat van ramp eveneens een stuk zuiniger dan het vliegtuig dat jouw bedrijf aan het ontwikkelen is. De vraag is of je de laatste 10% van het onderzoek zou afronden?
Meer dan 80% van de ondervraagden reageerden positief op de vraag. Ze zouden het project afmaken door het resterende miljoen dollar te investeren.
Scenario B. Je bent de CEO van een vliegtuigmaatschappij en een van je medewerkers stelt voor om de laatste miljoen dollar van je onderzoeksbudget te reserveren voor het ontwikkelen van een vliegtuig dat niet detecteerbaar is door een klassieke radar. Met andere woorden, een stealth-vliegtuig. Echter, een concurrerende maatschappij heeft zojuist bekend gemaakt dat het een soortgelijk vliegtuig heeft ontwikkeld die eveneens vele malen sneller en een stuk zuiniger is dan het toestel dat jouw team zou kunnen maken. De vraag is of je het voorstel van je medewerker zou volgen en een miljoen dollar van je onderzoeksbudget gebruikt om het inferieure vliegtuig te ontwikkelen.
In het geval van scenario B reageerde meer dan 80% van de deelnemers negatief op de vraag. Ze zouden geen miljoen dollar aan een project spenderen dat economisch oninteressant is.
De uitkomsten zijn opmerkelijk want het resultaat van de twee scenario’s is hetzelfde, namelijk dat het commercieel oninteressant is om te investeren in een project waarvan bekend is dat de concurrentie er een efficiënter alternatief voor heeft ontwikkeld. Het enige verschil tussen de twee scenario’s is dat in geval van scenario A er reeds miljoenen zijn toegewezen aan het project, terwijl in scenario B nog geen cent is geïnvesteerd. Dit verschil had een significante invloed op de antwoorden van de deelnemers. Rationeel gezien zou het niet mogen uitmaken aangezien het resultaat dezelfde zou zijn.
Vroegere investeringen zijn niet meer te recupereren
Zoals zo vaak het geval is keren de fouten die we in ons dagelijks leven maken terug wanneer we beleggen. Welke mogelijke invloed heeft de sunk cost fallacy op onze beleggingsbeslissingen?
De denkfout valt onder te verdelen in twee mogelijke componenten. Enerzijds heb je de hoeveelheid geld dat werd geïnvesteerd. Dat kan voor je brein een trigger zijn om aandelen vast te houden die je eigenlijk beter van de hand zou doen. Anderzijds kan er sprake zijn van tijd of energie dat werd opgeofferd. Dat kan een reden zijn om een aankoop voor jezelf te rechtvaardigen.
Als een aandeel in je portefeuille verliezen laat optekenen dan zijn we geneigd om ze niet te verkopen en door te zetten. Je bent er inmiddels al zo veel geld mee verloren dat je jezelf doet geloven dat het jammer zou zijn om nu te verkopen. Je maakt daarmee het verlies tastbaar en je geeft in zekere zin toe dat je verkeerd zat. Dat doet twee keer pijn. Eerdere investeringen zouden uiteraard geen rol mogen spelen in het denkproces om al dan niet een aandeel vast te houden.
Ook de tijd die je aan een analyse hebt besteed kan een reden zijn om een belegging voor jezelf te rechtvaardigen. Het doorlichten van een aandeel is een arbeidsintensief proces. De tijd die verloren ging aan de analyse van een bedrijf en de aandelen is een sunk cost. Die valt niet meer te recupereren. Cijfers uitpluizen kost tijd. Jaarrekeningen lezen en artikelen raadplegen kost energie. Inschattingen maken over de toekomst van het bedrijf kost moeite. Ik moet eerlijkheidshalve en met enige schaamte bekennen dat het al gebeurd is dat ik na twee weken onderzoek een positieve houding had ten opzichte van een onderneming, maar een neutrale houding ten opzichte van de aandelen. Dat kan gebeuren als de waardering van de aandelen van een uitstekend bedrijf te hoog wordt bevonden. Het is me al overkomen dat ik in zo’n situatie aandelen heb aangeschaft. Dan was mijn onderzoek niet voor niets geweest en de onderneming zou wel uit de waardering groeien, dat was mijn insteek. Een beginnersfout maar een uitstekend voorbeeld van de sunk cost fallacy waar de hoeveelheid tijd en inspanning aan de basis liggen.
Hoe bestrijden we de sunk cost fallacy
We kunnen de neiging om de hoeveelheid geld of moeite dat ergens in werd geïnvesteerd bestrijden door helemaal opnieuw te beginnen. Stel dat je al twee jaar lang naar een slinkende beurskoers kijkt waar maar geen einde aan lijkt te komen. Misschien voel je ondanks de klappen die je al te verduren kreeg sterk de drang om de lijdensweg verder te zetten. Daar hoeft niets mis mee te zijn maar het is van cruciaal belang om achterhalen of de juiste redenen aan de basis liggen van je beslissing. Het geld dat je al verloren hebt zou geen enkele rol mogen spelen. De enige juiste reden om de aandelen vast te houden is als je van mening bent dat je een goed resultaat zou kunnen neerzetten als je vandaag de aandelen zou kopen. Vergeet je initiële investering en begin je analyse met een schone lei. Herevalueer het businessmodel van de onderliggende onderneming en de waardering van de aandelen. Mogelijk zijn je nieuwe bevindingen in strijd met je conclusies uit het verleden en zijn de aandelen niet koopwaardig. Dan is actie vereist. Verkoop je aandelen.
Om rationeel te kunnen handelen dien je het verleden en je eventuele verliezen los te laten. Waardeer het aandeel op basis van de informatie die je vandaag tot je beschikking hebt, niet met in het achterhoofd de feiten uit het verleden. Die zijn mogelijk achterhaald. Acht je het bedrijf op dit moment ondergewaardeerd maar ben je van mening dat de markt het potentieel niet naar waarde schat? Dat is een goede reden om vast te houden aan je overtuigingen en je belegging onaangeroerd te laten. Maar het is ook mogelijk dat sinds je aankoop de situatie bij de onderneming fundamenteel veranderd is. Neem de nieuwe feiten mee je waarderingsmodel. Indien op basis van de nieuwe feiten het aandeel te duur is, ondanks dat je er in het verleden veel meer voor betaalde, verkoop het dan. Dat is niet altijd gemakkelijk aangezien we moeite hebben om te aanvaarden dat we een verkeerde beslissing maakten. De verkoop maakt je eerdere inschattingsfout tastbaar, een papieren verlies wordt werkelijkheid. Desalniettemin is het de enige rationele keuze.
Ook de hoeveelheid tijd die je spendeerde aan je onderzoek zou geen rol mogen spelen in je aankoopbeleid. Je hebt de resultaten bestudeerd en de vooruitzichten beoordeeld. Kom je er na twee weken grondig onderzoek achter dat je met een prima bedrijf te maken hebt maar dat de waardering een aankoop niet rechtvaardigt? Leg de case opzij en richt je tot de volgende kandidaat.
bron: https://www.selimuysal.net/
Het komt er finaal op neer om investeringen uit het verleden, zowel geld, tijd als energie, geen rol te laten spelen in je beslissingen. Richt je op het mogelijke resultaat en laat dat resultaat de enige motivatie zijn voor een eventuele aankoop. Laat een mogelijk goed resultaat ook de enige reden zijn om aandelen aan te houden en laat vroegere verliezen niet doorwegen in je beslissing. En als je in barbaarse omstandigheden naar een optreden staat te kijken, neem je verlies en ga naar huis.
Disclaimer: deze analyse is niet bedoeld als beleggingsadvies maar een persoonlijke mening en kan dienen als aanvulling op uw eigen onderzoek. De informatie is uitdrukkelijk niet bedoeld als advies tot het kopen of verkopen van bepaalde effecten of effectenproducten, maar om een beeld te schetsen van de onderliggende onderneming(en). U bent zelf eindverantwoordelijke voor de beslissingen die u neemt met betrekking tot uw beleggingen.
Na een jaar schrijven voor mijn blog kwam het idee in me op om mijn beleggingsovertuiging op papier te zetten.
Op 7 juni 2022 wordt mijn boek getiteld ‘De kaviaarformule – beleg in ’s werelds beste bedrijven’ door Uitgeverij Lannoo gepubliceerd in Vlaanderen en Nederland.
Als je graag zelf de handen uit de mouwen steekt en op een toegankelijke manier topkwaliteit wil leren herkennen op de beurs, neem dan een kijkje naar De kaviaarformule.
Blijf je graag op de hoogte van nieuwe posts op de blog? Laat hier je e-mailadres achter.
Commentaires